در خش و قله مذاکرات غیرمستقیم با ایران، امریکاییها یک پیشنهاد مکتوب را ارائه دادند. این پیشنهاد حول شکلگیری یک کنسرسیوم با متوقف شدن غنیسازی ایران است. مواضع مقامات ایرانی نشان میدهد که چنین اقدامی حرکتی آرام و هدفمند در مسیر از بینبردن غنیسازی بومی است.
سخنگوی وزارت خارجه ایران، اسماعیل بقایی، تصریح کرده که ایران از هر روندی که مبتنی بر مشارکت کشورهای منطقه برای انجام غنیسازی و تولید سوخت مورد نیاز برای طرحهای هستهای صلحآمیز باشد، حمایت میکند. اما این ابتکار قاعدتاً جایگزین بحث غنیسازی در داخل ایران نخواهد بود.
پیشنهاد امریکا، از مسیر مسقط با تهران مطرح شده است و همزمان با انتشار گزارش محرمانه آژانس بینالمللی انرژی اتمی درباره برنامه هستهای ایران، ارائه شده است. در این گزارش به سندی رسمی اشاره شده که به شکلگیری کنسرسیوم منطقهای متشکل از ایران، عربستان، امارات و امریکا میپردازد.
این سند، پیشنهاد امریکا به ایران است و بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، سند مکتوب این پیشنهاد را به مقامات ایرانی تحویل داده است. سید عباس عراقچی، وزیر خارجه و رئیس تیم مذاکرهکننده ایران، دریافت این پیشنهاد را تأیید کرده است.
پیشنهاد امریکا بهصورت فهرستی از نکات کلیدی تنظیم شده و هنوز پیشنویس کامل یک توافق بهشمار نمیرود. اما آنچه نقطه عطف نخستین پیشنهاد مکتوب طرف امریکایی در این مذاکرات محسوب میشود، این است که از ایران خواسته شده که بهطور کامل غنیسازی اورانیوم را متوقف کند. این پیشنهاد در راستای شکستن بنبست موجود در پی پافشاری ایران بر «غنیسازی داخلی» مطرح شده است.
در حال حاضر، موضوع تشکیل کنسرسیوم هستهای پس از چند دور گفتوگوی غیرمستقیم میان ایران و امریکا مدتی است که بر سر زبانها افتاده است. ایران تأکید دارد که این موضوع را رد نمیکند، اما تشکیل کنسرسیوم، نفیکننده حق ایران برای غنیسازی داخلی نیست.
از ابتدا، مذاکرات برای تشکیل کنسرسیوم به دهه ۱۹۷۰ میلادی بر میگردد. مرحوم علی اکبر اعتماد، رئیس وقت سازمان انرژی اتمی، در جریان مذاکرات اولیه با امریکاییها، موضوع دستیابی به چرخه کامل سوخت از جمله تأسیس مرکز بازفرآوری اورانیوم را مطرح کرد. اما در آن زمان، امریکا به دنبال ایجاد یک مرکز بازفراوری منطقهای برای غنیسازی و بازفرآوری اورانیوم بود که تضمین میکرد اورانیوم غنی شده انتقالی به ایران و همچنین سوخت تولیدشده در رآکتورهای فروخته شده، صرف مصارف تسلیحاتی نمیشود.
در سال ۲۰۰۶ نیز ایران پیشنهاد تشکیل یک کنسرسیوم بینالمللی برای غنیسازی اورانیوم در خاک خود را مطرح کرد. این پیشنهاد بر اساس مدلهای پیشنهادی آژانس بینالمللی انرژی اتمی برای فعالیتهای چندملیتی سوخت هستهای بود و این بار، کشورهای گروه ۱+۵ به دلیل عدم تعلیق فعالیتهای غنیسازی در ایران، آن را رد کردند.
در هفتههای اخیر، مقامهای ایرانی بهصراحت خواسته امریکا را برای توقف کامل غنیسازی هستهای رد کردهاند و تأکید کردهاند هرگز از حق خود برای تولید سوخت هستهای غیرنظامی صرفنظر نخواهند کرد. عراقچی نیز تأکید کرده است که ایران به پیشنهاد امریکا «بر پایه اصول، منافع ملی و حقوق ملت ایران» پاسخ خواهد داد.
تاریخچه مذاکرات ایران و امریکا نشان میدهد که این کشورها در موضوع غنیسازی اورانیوم دچار اختلاف نظر شدهاند. ایران هیچگاه سوالاتcernmmasamin در این زمینه را فریاد نمیزند. درک این سطح از شرایط، حاکی از اهمیت کم این مشکل در جمله عملکرد است.