بازار مشتقه، یکی از بخش‌های اصلی بورس کالا، در سال‌های اخیر در اوج توجه قرار گرفته است. باوجود پیچیدگی‌های این بازار، در عمل، چندان مورد توجه و بازارگردانی قرار نگرفته است. در این متن، هدف این است که با حلقه زدن در کنار کارشناسان بازار مشتقه و بررسی مجدد مجوزهای لازم، راه‌های خود را برای باقی مانده‌های خود بطوفان بورس باز کنیم و دیگری، بیانیه‌ای را برای منتقدین بازار سرمایه تا هر کدام از وکلا و دهنده، مشاورین و روانشناسان مشورت کنند.
بازار مشتقه، بازار مناسبی برای سرمایه‌گذاری است که بر مبنای قیمت توافقی، کالای مشخصی در آن پیش‌خرید یا پیش‌فروش می‌شود. یکی از نکات مهم این بازار، این است که کالایی که در این بازار فروش و خرید می‌شود، در زمان حال و نه در آینده معامله می‌شود. اوراق مشتقه مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله خرید و فروش شده و مورد معامله قرار می‌گیرند.
به‌طور مثال، اگر در بازار مشتقه یک قرارداد پیش‌فروش زعفران را خریداری کردید، یعنی شما آن را پیش از تولید و در زمان حال خریداری کرده‌اید. اما در واقع، این قرارداد به عنوان یک اوراق بهادار در市場، بر مبنای قیمت توافقی، در آینده معامله خواهد شد. اما این نکته مهم است که در این بازار، سهامداران می‌توانند پیش از زمان تحویل کالا، به عنوان مثال، قبل از اینکه زعفران در آینده تولید شود، از قرارداد پیش‌فروش خود خارج شوند و زیان یا سود خود را تشخیص دهند.
باوجود اهمیت بازار مشتقه، در عمل، چندان مورد توجه قرار نگرفته است. به گفته کارشناس بازار مشتقه، برخی سرمایه‌گذاران در این بازار مواجه با ریسک بالا و در صورت عدم آگاهی، می‌توانند سرمایه خود را در معرض نابودی قرار دهند. اگرچه دو طرف خریدار و فروشنده می‌توانند پیش از پایان قرارداد، از معامله خارج شوند و زیان یا سود خود را شناسایی کنند.
سلمان یزدانی، کارشناس بازار مشتقه، می‌گوید: بازار مشتقه در مهرماه سال جاری فضای متفاوتی نسبت به شهریورماه را تجربه نکرد. پس از آنکه تحولاتی در سطح کارگزاری‌ها به وجود آمد و بازرسی‌های وسیعی از سوی سازمان و شرکت بورس صورت گرفت، سرمایه‌گذارانی که نقدینگی زیاد و جریانات نقد بالایی را وارد بازار مشتقه کرده بودند، از این اقدامات به‌شدت به ستوه آمدند و تصمیم به ترک بازار مشتقه گرفتند. با توجه به اینکه سرمایه‌گذاران باتجربه در سمت فروش فعالیت دارند، در کال‌آپشن‌ها با استراتژی کاورد‌کال (خریدسهام + فروش اختیار خرید) و در پوت‌آپشن‌ها به قصد تصاحب دارایی در قیمت‌های ارزنده، زمانی که این دسته از سرمایه‌گذاران قصد کوچ از بازار دارند، رونق نمادها کاهش شدیدی پیدا می‌کند.
سلمان یزدانی، همچنین می‌گوید: با این وجود، برخی از بازارها هنوز هم در حال رقابت با بازار مشتقه هستند. مثلا، بازار مسکن، بازار مخابرات و بازار سکه. هر کدام از این بازارها، دارایی‌های مهمی را در اختیار دارند و می‌توانند در آینده نیز به بازار مشتقه بپیوندند. در عین حال، یزدانی می‌گوید: اگر سرمایه‌گذاران عزمشان را جزم کنند که در اسرع وقت به فعالیت در سبد طلا بپردازند، باید از گواهی سپرده سکه در انواع گوناگون، گواهی سپرده شمش، صندوق‌های طلای متنوع که به‌زودی پذیره‌نویسی یکی از آنها انجام خواهد شد، استفاده کنند.
بازارهای مشتقه، شامل بازارهای آتی، پوت آپشن، و کال آپشن هستند. بازار آتی، بازار پیش‌فروش کالاست. بازار پوت آپشن، بازار خرید و فروش کال است. بازار کال آپشن، بازار پیش‌خرید یا پیش‌فروش کال است. این بازارها در بورس کالا، در حال فعالیت هستند. از طرفی، برخی از سرمایه‌گذاران، در این بازارها، با استراتژی کاورد‌کال (خریدسهام + فروش اختیار خرید) و در پوت آپشن‌ها به قصد تصاحب دارایی در قیمت‌های ارزنده، فعالیت می‌کنند. در این بازارها، اما از آنجایی که سهامداران می‌توانند پیش از زمان تحویل کالا، به عنوان مثال، قبل از اینکه زعفران در آینده تولید شود، از قرارداد پیش‌فروش خود خارج شوند و زیان یا سود خود را تشخیص دهند، باید ابتدا بازتاب‌هایی برای خریداران و فروشندگان در بازار شوند.
سلمان یزدانی، می‌گوید: اما در چیستان بازار می‌توانیم از تجربیات بازار سکه و سبد طلا استفاده کنیم و آن استوار کردن اوراق مشتقه روی کالاها. به عنوان مثال، اگر در بازار مشتقه یک قرارداد پیش‌فروش زعفران را خریداری کردید، یعنی شما آن را پیش از تولید و در زمان حال خریداری کرده‌اید. اما در واقع، این قرارداد به عنوان یک اوراق بهادار در市場، بر مبنای قیمت توافقی، در آینده معامله خواهد شد. یزدانی می‌گوید: این تجربیات، برای ما آموخته‌ای باارزش است. به‌طور مثال، اگر در آینده، در بازار مشتقه، قرارداد پیش‌فروش طلا را خریداری کردید، یعنی در نتیجه خریداری قرارداد پیش‌فروش طلا، دارایی شما افزایش یافته است.
بازار مشتقه، بازار مناسبی برای سرمایه‌گذاری است که بر مبنای قیمت توافقی، کالای مشخصی در آن پیش‌خرید یا پیش‌فروش می‌شود. یکی از نکات مهم این بازار، این است که کالایی که در این بازار فروش و خرید می‌شود، در زمان حال و نه در آینده معامله می‌شود. اوراق مشتقه مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله خرید و فروش شده و مورد معامله قرار می‌گیرند.